Γεννήθηκε και έζησε τα παιδικά του χρόνια στην Πάργα, όπως
αναφέρει στο προσωπικό του ημερολόγιο.
145 χρόνια πέρασαν φέτος από την τελευταία επίσκεψη του Κων.
Κανάρη από την γενέτειρα του Πάργα, της 5 Απριλίου 1863. Το 1973 ήρθαν στην
δημοσιότητα από τον Πατρινό ιστορικό Δημήτρη Γατόπουλο τα αρχεία του Πυρπολητή
Κωνσταντίνου Κανάρη. Συγκεκριμένα:
1) Δημοσίευμα στην εφημερίδα των Αθηνών
<<Εστία>> της 14 Ιουλίου 1937 που στα ιστορικά της σημειώματα από
τα <<Απομνημονεύματα του ίδιου του Κων/νου Κανάρη γράφει ο Δημ.
Γατόπουλος τα εξής: << Το άνοιγμα των μνημονίων και ημερολογίων της
οικογενείας Κων. Κανάρη και η αποκάλυψις άγνωστων έως τώρα στοιχείων περί της
καταγωγής και της οικογενειακής προελεύσεως του ένδοξου θαλασσομάχου και
πρωθυπουργού της νεωτέρας Ελλάδος Κων/νου Κανάρη, αποτελεί πράγματι
ιστοριοδιφικών ευτύχημα. Την σχετικήν έρευνα οφείλομε εις των δισέγγονο του
πυρπολητή Συνταγματάρχη κ. Κων. Θεμ. Κανάρην που έθεσεν ευγενώς εις την
διαθεσίν μας τα κυριότερα αυθεντικά στοιχειά των οικογενειακών του αρχείων,
μεταξύ των οποίων το προσωπικό ημερολόγιον του πυρπολητού. Εκ πάντων δε τούτων
αποκαλύπτεται δια πρώτην φορά η προεπαναστατική ιστορία της οικογενείας Κων/νου
Κανάρη, η δράσις αυτής και η συμμετοχή της εις την κινησίν του γένους κατά τους
προπαρασκευαστικές χρόνους της Φιλικής Εταιρείας καθώς και το αρχαιότερο
επώνυμο της από του 13ου αιώνος μ.χ τουλάχιστον. Πρέπει να σημειωθεί ότι το
περιεχόμενον του ημερολόγιου, με τας οικογενειακάς σημειώσεις του πυρπολητού
έμενεν έως τώρα μυστικόν. Διότι ο δοξασμένος θαλασσομάχος είχε λογούς να
απαγόρευση την κοινολόγησίν του, ιδίως προς αποφυγήν σχολίων και παρεξηγήσεων
μεταξύ των νεωτέρων συμπατριωτών του Ψαριανών. Λέγομεν δέ (νεωτέρων
συμπατριωτών του), επειδή εξ αυτού του προσωπικού ημερολογίου του προκύπτει,
ότι ο Κων/νος Κανάρης δεν είχε γεννηθεί εις τα ψαρά, άλλ΄ εις την Πάργα της
Ηπείρου κατά μήνα Σεπτέμβριον του 1790 και εγκατεστάθη μόνο κατά τους
προεπαναστατικούς χρόνους εις τό νησί των Ψαρών. Με την βοήθεια λοιπόν, των
ημερολογίων της οικογενείας Κανάρη, διευκρινίζεται ότι η νεοελληνική οικογένεια
Κανάρη υπήρξε συνέχεια της παλαιοελληνικής οικογενείας Σπηλιωτέα, κλάδου και
αυτής της προμεσαιωνικής οικογενείας CAPO DE SPILIA της οποίας τα μέλη,
τιτλούχοι των Βενετών και Γενουησίων αρχόντων απαντώνται εν δράσει περί το 1200
μ.χ. Πάντως ως προπάππος του πυρπολητού Κανάρη φέρεται ο Νικόλαος Σπηλιωτέας. Εκ
του υιού δε τούτου Θεμιστοκλέους έγεννήθη κατά το 1750 ο Νικόλαος Σπηλιωτέας,
που είναι πατήρ του πυρπολητού Κων/νου Κανάρη και των αδελφών του Περικλέους,
Γενικού Εφόρου της Στερεάς Ελλάδος και Δημοσθένους Κανάρη. Ο πυρπολητής Κων.
Κανάρης ήτο ο υστερότοκος υιός του Νικολάου Σπηλιωτέα, εγκατεστάθη δε με την
οικογένειάν του από μικρό παιδί 15 ετών εις τα Ψαρά όπου κατά την συνήθειαν της
παλαιάς εποχής επεκράτησε το Ψαριανό παρατσούκλι του Κανάρη. Κατά τον ίδιον
τρόπο μετωνομάσθη και ο εγκατασταθείς εις τα Ψαρά εκ Πάργας (άξιος
συμπολεμιστής του Κανάρη) Ιωάννης Δημουλίτσας εις Πατατούκον. Περί του νεοτέρου
επώνυμου του ενδόξου θαλασσομάχου Καν-Άρης ή Κανάρ (εκ του Καναρίνι) ο υιός του
Αριστείδη Κων. Κανάρης (ο φονευθείς κατά τα ταραχώδη γεγονότα της δευτέρας
μεσοβασιλείας, παρά την σημερινήν λεωφόρον Ηρώδου του Αττικού, αξιωματικός),
γράφει εις το ημερολόγιον του: <<...απεκλήθη ο πατήρ μου Κάν-Άρης ή
Κανάρης, λόγο τον μειλιχίου και σώφρονος χαρακτήρος του διότι αν και
ριψοκίνδυνος, πολεμικός και αποφασιστικός, ενεργεί πάντοτε κατόπιν
περισκέψεως...>>.
Δια της προεπαναστατικής δράσεώς του ο νεαρός Σπηλιωτέας,
επιβληθείς εις τα Ψαρά και φέρων το νέο επώνυμων Κανάρης, δόξασε τη νέα του
πατρίδα δια των πολεμικών του κατορθωμάτων.
Προηγουμένως όμως συνεδέθη δια του δεσμού του γάμου με την
ωραίαν αρχοντοπούλα των Ψαρών Δέσποινα Μανιάτη με την οποίαν έζησε και
εμοιράσθη τις μεγάλες περιπέτειες της ζωής του και την αθάνατον δόξα του. Οι
περισσότεροι περιηγηταί που ησχολήθησαν με τα περιστατικά της ζωής του Κανάρη έγραψαν
με θαυμασμόν και τον οικογενειακόν του βίον και την σύζυγόν του ως πιστήν και
αξιοθαύμαστον σύντροφον του ήρωος ανταξίαν της ευγενείας της καρδιάς του. Όλοι
σχεδόν την ανέφεραν ως γυναίκα με μεγάλα χαρίσματα, που πάντα εθήλαζε και ένα
παιδί.
Έτσι λοιπόν εδημιουργήθη μέσο περιπετειών και κατορθωμάτων η
οικογένεια του ένδοξου θαλασσομάχου Κων. Κανάρη εις τα Ψαρά, συνέχεια της
παλαιοελληνικής αρχοντικής οικογενείας Σπηλιωτεά από την πολύπαθη Πάργα της
Ηπείρου>>. Αναδημοσίευση από την εφημερίδα "Η Πάργα". Συνέχεια
της αναδημοσίευσης από την εφημερίδας ''Η ΠΑΡΓΑ'' για τα 145 χρόνια που ο Κων.
Κανάρης επισκέφτηκε την γενέτειρα του Πάργα. Μέρος δεύτερο.
...2) Άλλο δημοσίευμα της εφημερίδας των Αθηνών
<<ΕΣΤΙΑ>> της 28ης ΙΟΥΛΙΟΥ 1937.
<<Ο Πρόεδρος της Κοινότητος (και νυν Δήμαρχος) Πάργας
κ. Αλέξανδρος Μπάγκας είχε την καλωσύνην να μου διαβιβάσει τηλεγραφικώς τας
ευχαριστίας που Δήμου δια την εκ των επισήμων οικογενειακών αρχείων αποκάλυψιν
της προγονικής εκ Πάργας καταγωγής του Εθνικού Ήρωος και παλαιού Πρωθυπουργού
της Ελλάδος Κων. Κανάρη. Δια του ιδίου δε τηλεγραφήματος με επληροφόρησεν ο κ.
Μπάγκας ότι το Δημοτικόν Συμβούλιον αποφάσισε να τελέση την προσεχή Κυριακήν
πάνδημον μνημοσυνών υπέρ της μνήμης του αθανάτου θαλασσομάχου, του οποίου η
Πάργα υπήρξε η πρώτη πατρίς του. Το ανωτέρω τηλεγράφημα δίδει αφορμήν εις την
συμπλήρωσιν του θέματος εκ της ιδίας πάντοτε αυθεντικής πηγής: Εκ των ανεκδότων
σημειώσεων, δηλαδή, του ενδόξου πυρπολητού και του υιού του Αριστείδου, καθώς
και των σχετικών παραδόσεων της οικογενείας Κανάρη, περί των οποίων ευγενώς,
δια μακράς επιστολής του με κατέστησεν ενήμερο ο δισέγγονος του-Εθνικού Ήρωος
Συνταγματάρχης κ. Κων. Θεμιστ. Κανάρης. Η γενομένη αποκάλυψις φυσικά δεν
μετακινεί καθόλου την δόξα του Κανάρη, η οποία ήτο αποκλειστικώς Ψαριανή και ως
τοιαύτη καθωρίσθη ήδη αμετακλήτως από την ιστορίαν, η ευκαιρία όμως της
εκδηλώσεως της υπερηφάνειας των συμπολιτών της προγονικής πατρίδος του Κανάρη
επιβάλλει και την αποκάλυψιν της αγνώστου έως τώρα προσωπικής επισκέψεώς του
εις την Πάργαν κατά την άνοιξιν του 1863. Η επίσκεψις αύτη περί της όποιας
γίνεται λόγος εις τας αυτοβιογραφικάς σημειώσεις του ναυάρχου, είναι ιστορικώς
ενδιαφέρουσα, διότι τον Κανάρη συνώδευσε τότε, όπως γράφει ο ίδιος και ο
ποιητής Αριστοτέλης Βαλαωρίτης, Ηπειρώτης και αυτός την προγονικήν καταγωγήν,
συνδεδεμένος μαζί του με παλαιούς φιλικούς και οικογενειακούς δεσμούς. Κατά την
εποχήν εκείνην ο Κανάρης ήτο εντολοδόχος του Έθνους, Μέλος δηλ. της τριμελούς
Επιτροπής (Κανάρης - Ζαΐμης - Γρίβας) εις την οποίαν η Β' των Ελλήνων
Συνέλευσις, δια ψηφίσματός της έδωσεν εντολήν (Μάρτιος 1863) να μεταβή εις
Κοπεγχάγην και να προσφέρει επισήμως το Ελληνικόν Στέμμα εις τον νεαρόν τότε
πρίγκηπα της Δανιμαρκίας Γουλιέλμον - Γεώργιον Α' (τον Γκλύξμπουργκ). Η επιτροπή
της συνελεύσεως, συνοδευομένη από τους συμβούλους της και υπασπιστάς της
Σκουξέν, Δόσιον, Πικέρνην, Βρατσάνον, Μολάν, Γεώργιον Α. Μαυροκορδάτον και
Τιμολέοντα Φιλήμονα διευθυνομένη εις Δανίαν, έφθασεν εις την Κέρκυραν κατά το
απόγευμα της 2ας Απριλίου του 1863. Μόλις εγνώσθη η άφιξις της επιτροπής,
ολόκληρος η πόλις της Κερκύρας ανεστατώθη από τον κοινόν ενθουσιασμών. Εκ των
πρώτον δε έσπευσεν εις την παραλία ο παρεπιδημών τότε εν Κέρκυρα Αριστοτέλης
Βαλαωρίτης μετά του Προέδρου του τοπικού συλλόγου της
<<Αναγεννήσεως>>, Γουργουράκη, ενώ ταυτοχρόνως, ο Παδοβάς έσπευσε
να προπαρασκευάση την λαϊκήν υποδοχήν εις την πόλιν.
Εις την παραλίαν ο Βαλαωρίτης συνηστήθη με τον αποβηβασθέντα
πρώτον πολιτικόν αρχηγόν της Επιτροπής Θρασύβουλον Ζαίμην, παλαιόν φίλον και
συμμαθητήν του.
Συγκεκινημένοι εξαιρετικά και η δύο, περιεπτύχθησαν αλλήλους
και αντήλλαξαν αδελφικόν ασπασμόν.
Έπειτα ο Βαλαωρίτης και ο Γουργουράκης ανήλθον επί του
ατμοπλοίου προς συνάντησις και των μελών της αποστολής.
Ο Βαλαωρίτης έως τα τελευταία χρόνια της ζωής του διηγείτο
ότι η συνάντησίς του εκείνη μετά του Κων. Κανάρη του επροξένησε μίαν από τας
σφοδρότερος συγκινήσεις του βίου του. Η συγκίνησις και τα δάκρυα έπνιγαν την
φωνήν του ποιητού όταν εγονάτισεν εμπρός από τον δοξασμένον θαλασσομάχον και
κατεφίλει τα χέρια του και εδέχετο την ευλογίαν του.
Κατόπιν απεβιβάσθηκαν όλοι και η Επιτροπή έτυχεν αποθεωτικής
υποδοχής από μέρους του Κερκυραϊκού λαού, που είχε καταληφθή από πραγματικήν
φρενίτιδα... Επανερχόμεθα τώρα εις τας αυτοβιογραφικός σημειώσεις του Κων/νου
Κανάρη.
Εξ αυτών προκύπτει ότι η τριήμερος αναγκαστική παραμονή -δια
λόγους αναμονής και επισκευής του ατμόπλοιου- εις την Κέρκυραν, έδωσε την
ευκαιρίαν εις τον Κανάρην και Βαλαωρίτην της συντόμου εκδρομής εις την κοινήν
προγονικήν πατρίδα των την Ήπειρον. Η επίσκεψις αύτη του ενδόξου θαλασσομάχου
και του Βαλαωρίτη εις την Πάργα επραγματοποιήθη των 5ην Απριλίου του 1863. Περί
αυτής γράφει ο ίδιος ο Κανάρης: <<... επωφελήβημεν της ευκαιρίας και
μετέβημεν εις απίσκεψιν των πατρίδων μας (τούτε Βαλαωρίτον και εμού) των
προγονικών εις την κατέναντι της Κερκύρας Ήπειρον, της λατρευτής Πάργας, της
οποίας ανήλθομεν τον άναντι καλντεριμικόν δρόμον, όστις μου εθύμιζε τους
παιδικούς χρόνους και τους αλλεπάλληλους αγώνας των προγόνων μου...>>.
Εις το σημείον αυτό των σημειώσεων του ναυάρχου, γίνεται
λόγος και περί της ζωηράς συγκινήσεως που ησθανθησαν οι δύο Εθνικοί άνδρες όταν
έφθασαν εις την τοποθεσίαν του παλαιού φρουρίου όπου ευρίσκετο ο προγονικός
πύργος και η περίφημος εκείνη σπηλιά εκ της οποίας προήρχετο και το αρχικό
επώνυμον (Σπηλιωτέας) της παλιός οικογενείας του Κανάρη.
Με τας ολίγας αυτάς αλλά αδράς γραμμάς, περιγράφει εις τας
σημειώσεις του ο ένδοξος θαλασσομάχος του 21 Κων/νος Κανάρης την ιστορικήν με
τον Βαλαωρίτην εκδρομήν του εις την πρώτην του προγονικήν πατρίδα την Πάργαν
της Ηπείρου>>. Δημ. Γατόπουλος (1891-1956).
Εν τω μεταξύ μεσολάβησαν τα γεγονότα του Β' Παγκοσμίου
πολέμου και η υπόθεση ατόνισε. Μερικά χρόνια αργότερα πέθανε και ο Γατόπουλος
και ο κάτοχος του πολύτιμου αρχείου Κ.Θ. Κανάρης.
Φθάνουμε στις 18 Αυγούστου του 1963 που έγιναν τα
αποκαλυπτήρια της προτομής του Πυρπολητή για τον εορτασμό της 100ετίας από την
επίσκεψη στην προγονική του πατρίδα την Πάργα (5/4/1863 - 5/4 18/8/1963).
Πέρα από το τελετουργικό και θεαματικό μέρος των έξοχων
πραγματικά εκδηλώσεων αξίζει να αναφέρουμε την ουσιώδη σημασίας συμμετοχή στις
γιορτές της Κας Νίνας Κανάρη - Κλάψη και του γιού της Ιωάννου Κ. Κανάρη.
Πρόκειται για τη σύζυγο και το γιό του μνημονευόμενου από τον Γατόπουλο συνταγματάρχη
Κ.Θ. Κανάρη, κατόχου του πολύτιμου αρχείου, οι οποίοι έφθασαν στην Πάργα και
βεβαίωσαν το γεγονός της καταγωγής.
Τα αποκαλυπτήρια της προτομής έκανε ο Μιλτιάδης Κανάρης,
δισέγγονος του θαλασσομάχου. Πρόκειται για τον Μιλτιάδη Αριστείδου Κανάρη που
χάρισε στο Ιστορικό Μουσείο Αθηνών το <<επτάκαννο>> όπλο του Κων.
Κανάρη. Το όπλο είχε χαρίσει στον Ήρωα το 1826 ο βασιλιάς της Γαλλίας Κάρολος ο
Ι', που θαύμαζε τον Κανάρη για την ανδρεία και τα κατορθώματα του. (Ο Κάρολος
υπήρξε φιλέλληνας και βοήθησε στην Επανάσταση). Το όπλο φέρει χαραγμένα τα
αρχικά του. C.H.
Ο ημερήσιος εορτασμός έγραφε:
<<Η ιστορική, η πουλημένη αλλά αδούλωτη Πάργα, τιμώσα
τον Ήρωα, τον Πυρπολητήν, το θρυλικόν τέκνο της Κων/νον Κανάρη, ο οποίος
εγεννήθη εν αυτή κατά μήνα Σεπτέμβριο 1970 έτους, οργανώνει εις τας 18
Αυγούστου 1963 δια της Δημοτικής της Αρχής, Πανδήμους εορτάς επ' ευκαιρία
συμπληρώσεως κατά το τρέχον έτος 100/ετίας από της επισκέψεώς Του εις την
γενέτειραν και προγονικήν Του Πατρίδα (1863-1963) δια της τελέσεως των αποκαλυπτηρίων
της προτομής Του...>>. κ.τ.λ..... Εν Πάργα τη 1η Αυγούστου 1963 Ο
Δήμαρχος Αλέξανδρος Μπάγκας.
Στο αλβανικό λεξικό τού Κωνσταντίνου Χριστοφορίδη (1904) διαβάζουμε:
ΑπάντησηΔιαγραφήκανάρje=σφαγείο,μακελειό,πού επίσης τυχαίο δεν είναι πού ο ήρωας αναφέρεται στην ιστοριογραφία καί ως Κανάργιος.
Το επώνυμο της μητέρας τού Κανάρη ήταν Μπουρέκα,πού επίσης στο ίδιο λεξικό σημαίνει ο μικροκαμωμένος άνδρας.